گل‌ها و گیاهان بومی ایران بخش اول

ایران، کشوری غنی از نظر تاریخی و فرهنگی است و تنوع گیاهی قابل‌توجهی نیز دارد. ایران با اقلیم‌های متنوع خود، از بیابان‌های خشک گرفته تا جنگل‌های سرسبز، مجموعه‌ای از گیاهان بومی منحصر به فرد دارد که این گونه‌ها فقط در ایران می‌رویند. که ما از برخی از آنها حتی در تزیین دسته گل یا باکس گل استفاده میکنیم در این مقاله به بررسی تعدادی از بومی‌ترین گل‌های ایران می‌پردازیم.

سوسن چلچراغ

سوسن چلچراغ با نام علمی لیلیوم لیدِبوئری (Lilium ledebourii) از خانواده سوسنیان و یکی از گونه‌های نادر زیست‌محیطی ایران به شمار می‌آید که در فهرست آثار ملی طبیعی کشور به ثبت رسیده است. دانشمندی بنام «لدربوری» در سال ۱۳۵۴ این گل که فقط در استان‌‌های اردبیل، گیلان و منطقه‌ی لنکران جمهوری آذربایجان می‌روید را کشف کرد. سوسن چلچراغ گیاه علفی پیازدار و چندساله است که ۵۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر رشد می‌کند و گل‌هایی به رنگ سفید دارد. این گیاه بومی ایران با ظاهر خاص و زیبای خود یکی از جاذبه‌های محیطی به شمار می‌رود و شکل واژگون این گل که به چلچراغ شباهت دارد علت نامگذاری آن است. این گیاه نادر که در ارتفاعات بالای 1500 متر می‌روید از اواسط خرداد تا اواسط تیرماه هر سال به گل می‌نشیند. در اواخر فصل بهار، یعنی در خرداد ماه گلدهی آغاز می‌شود و تا اواخر تیرماه ادامه می‌یابد. پس از آن گل‌ها می‌ریزند و گلدهی تا خرداد سال آینده متوقف می‌شود. این گونه گیاهی حفاظت شده که از بومی‌ترین گل‌های ایران به‌شمار می‌آید به دوران چهارم زمین‌شناسی تعلق دارد و به‌راحتی تکثیر نمی‌شود و همین امر سوسن چلچراغ را در خطر انقراض قرار داده است. زیستگاه سوسن چلچراغ در گیلان به‌طور کامل توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست این استان نگهداری و حفاظت می‌شود و جزو مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور است.

ارکیده زنبور

گل ابرویی با نام علمی اُفریس (Ophrys) که با نام ارکیده زنبور نیز شناخته می شود، گیاهی علفی و چند ساله از خانواده ثعلبیان است. افریس در یونانی به معنی ابروست. این گل با حدود 30 گونه، بومی اروپا، آسیا و شمال آفریقاست. همه گونه‌های گل ابرویی گل‌های کرکی با رنگ‌های جذاب دارند که شبیه به جنس ماده گونه‌های مختلف حشرات است. برخی گونه‌های این گل به زنبور‌های ماده شباهت دارند. به همین دلیل به آنها ارکیده زنبور نیز می‌گویند. گونه کجور گل ابرویی، همان‌طور که از نام آن پیداست بومی روستای کجور در مازندران است. گل ابرویی کجور مانند سایر گونه‌های این گل، گیاهی زمینی است و قد آن به کمتر از 30 متر می‌رسد. ابرویی کجور چندین گل را روی یک شاخه دارد و علاوه بر شباهتی که به زنبور ماده دارد، بویی شبیه به زنبور ماده نیز تولید می‌کند که زنبور‌های نر را به خود جذب می‌کند. بنابراین وقتی زنبور نر فریب می‌خورند وروی گل ابرویی می‌نشینند کیسه‌های گرده به بدن زنبور می‌چسبند و از این طریق به گل‌های ابرویی دیگر منتقل می‌شوند. گرده افشانی برای تکثیر گل ابرویی به این شیوه انجام می‌شود. ابرویی کجور معمولاً در بهار می‌شکفد و گل‌های عجیب خود که طیفی از رنگ‌های بنفش، صورتی و زرد دارند را به نمایش می‌گذارد. زیستگاه این گل بومی ایران در ارتفاعات و جایی است که از نور کافی خورشید برخوردار است. تلاش برای حفاظت از این گونه منحصر به فرد و زیستگاه طبیعی آن بسیار اهمیت دارد و به حفظ میراث گیاه‌شناسی کشور کمک می‌کند.

اگر از خواندن این مقاله لذت بردید پیشنعاد می‌شود مقاله محبوب ترین گل های جهان را نیز مطالعه کنید

زنبق ماد

زنبق ماد با نام علمی Iris meda، یکی از گونه‌های زنبقیان است و گل‌های کرم یا زرد کمرنگ با رگه‌های قهوه‌ای یا یاسی دارد. زنبق ماد از گیاهان چندساله و ریزوم‌دار است که ارتفاع آن به 15 سانتی‌متر می‌رسد. این گیاه بومی ایران ساقه عمودی و برگ‌های باریک سبز مایل به خاکستری و مانند سایر گونه‌های زنبق، دو جفت گلبرگ دارد شامل سه گلبرگ بیرونی یا آویز و سه گلبرگ عمودی میانی یا درفش. در این گونه از زنبق درفش‌ها از آویز‌ها بزرگ‌ترند و حاشیه موج‌دار دارند. در میانه آویز‌های زنبق ماد نیز زائده‌های ریش‌مانند به رنگ زرد دیده می‌شود. رویشگاه این گیاه در کوه‌ها و زمین‌های شنی است و در فروردین و اردیبهشت به گل می‌نشیند.

زعفران ایرانی

زعفران ایرانی با نام علمی Crocus gilanicus از دیگر گل‌های بومی ایران به‌شمار می‌آید. این گل همان‌گونه که نام علمی آن نشان می‌دهد، خاص منطقه گیلان است. این گل از خانواده زعفران بوده و از نظر ظاهری شباهت بسیاری به زعفران معمولی که از گران‌ترین ادویه‌های جهان است، دارد؛ اما تفاوت آن در گلبرگ‌های سفید رنگ آن است. هرچه از عمر این گل می‌گذرد گلبرگ‌های آن به بنفش بسیار کم‌رنگ تغییر رنگ می‌دهد. این گیاه بومی ایران، گیاهی علفی، چند ساله و از زنبقیان است. گیاه زعفران ازطریق پیاز تکثیر می‌شود و رشد می‌کند و ارتفاع آن به ۱۰تا۳۰ سانتی مترمی‌رسد. گل‌های زعفران ایرانی درپاییز نمایان می‌شوند.

سخن آخر:      

  گل و گیاهان بومی ایران علاوه بر اهمیت بوم‌شناختی، ارزش فرهنگی قابل‌توجهی نیز دارند. بسیاری از این گونه‌ها با سنت‌ها، هنر و غذاهای ایرانی آمیخته شده‌اند. علاوه‌بر‌این، بسیاری از باغ‌های ایرانی گونه‌های گل و گیاهان بومی ایران را در خود جای می‌دهند که نشان دهنده میراث غنی گل و گیاه بومی ایران است. در مقاله بعد به درختان بومی ایران نیز خواهیم پرداخت. برای لذت بردن از این گل‌های ایرانی باید به دامان طبیعت رفت، زیرا به‌صورت تجاری در دسترس نیستند؛ اما، اگر علاقه‌مند باشید می‌توانید با سفارش دسته گل آنلاین از گونه‌های مشابه این گل‌های بومی، از جمله لیلیوم، ارکیده و زنبق، از زیبایی آنها لذت ببرید.